Filosoof Noam Chomsky (94): ‘Een oorlog tussen de VS en China is het einde van menselijke ontwikkeling op aarde’
Hij mag dan al 94 zijn, linguïst en filosoof Noam Chomsky is nog altijd even scherp in zijn analyses. Of het nu over China of de ‘foute rol van het Westen’ in de oorlog in Oekraïne gaat.
ERNESTO RODRIGUEZ AMARI in De Morgen, 2 april 2023, 07:10
“Hoe langer de oorlog duurt, hoe groter de dreiging voor verdere escalatie wordt. Voorlopig hebben de Russen nog geen bevoorradingszones in Oekraïne of Polen aangevallen. Maar stel je voor dat ze verder opschuiven en dat wel doen? Dan heb je snel een confrontatie met de NAVO, en meer bepaald de Verenigde Staten.”
De vraag was of we moeten vrezen voor een nucleaire aanval. Deze week begon immers met het nieuws dat Poetin tactische kernwapens in Wit-Rusland wil stationeren.
“Als Poetin met zijn rug tegen de muur staat, zal hij niet aarzelen om kernwapens in te zetten”, zei Noam Chomsky een jaar geleden al in een interview met Humo. Een inschatting die hij vandaag nog eens herhaalt. De wereldvermaarde filosoof volgt de oorlog in Oekraïne sinds het begin op de voet. “Hoe langer een conflict duurt, hoe harder de standpunten aan beide kanten worden, en hoe kleiner de kansen op bemiddeling. Een jaar geleden waren er nog meerdere opties om te onderhandelen, maar veel van die opties zijn verdwenen.”
Chomsky verwijst naar de speech van Poetin begin februari, waarin die zwaar uithaalde naar het Westen en het nucleair wapenverdrag met de Verenigde Staten opschortte.
“Die boodschap van Poetin was redelijk ernstig. De afgelopen decennia hebben de VS zich uit een aantal verdragen inzake wapencontrole teruggetrokken, waarbij de laatste actie van Trump was dat hij het New Start-verdrag wou heronderhandelen, maar toen Biden president werd heeft hij het verdrag vijf jaar verlengd. Hij slaagde erin om in enkele dagen tijd dit verdrag weer te redden. En nu vertelt Poetin aan de wereld dat hij dit verdrag voorlopig in de ijskast zet. Dat is zeer ernstig. Deze verdragen beperkten toch serieus de dreiging van een nucleaire oorlog. Het is bijna roekeloos om een systeem te ontmantelen dat teruggaat tot de tijd van president Eisenhower. Het vergroot de dreiging op een accidentele oorlog. In het geval van een nucleaire oorlog tussen twee grootmachten kunnen we ook spreken van een terminale oorlog. De wereld overleeft dat niet.”
Hoe kijkt u naar de rol van de VS?
“De VS willen dat de oorlog in Oekraïne verder gezet wordt zodanig dat Rusland ernstig verzwakt wordt. Hun probleem is dat de meerderheid van de wereld hier niet mee akkoord gaat. Denk maar aan de dramatische strategische conferentie in München waarop de VS wanhopig probeerden om landen uit Latijns-Amerika, Afrika en Azië achter de positie van de VS te scharen. Zonder succes. De ene na de andere president of vertegenwoordiger vertelde hardop dat men moest zoeken naar diplomatieke oplossingen. Al deze landen gaven aan dat ze niet willen participeren aan een wereldoorlog.
“Recent was de Braziliaanse president, Lula da Silva, in Washington en hij benadrukte dat nog eens. Alleen wordt er in de media weinig aandacht besteed aan het feit dat er buiten de VS en het Westen een vrij grote unanimiteit is om de oorlog een halt toe te roepen. Zelfs in West-Europa is de steun voor de oorlog niet in alle landen even groot. Op de conferentie van München dacht vicepresident Kamala Harris haar boodschap kracht bij te zetten door te zeggen dat niemand in de wereld veilig is zolang een land een ander land kan aanvallen.
“Ik betwijfel dat die woorden enige impact hadden. Allicht dachten verschillende wereldleiders op dat moment: ‘Meent u het dat uitgerekend Amerika het een probleem vindt als een land een ander land binnenvalt?’ Deze mensen zijn niet blind voor wat er al jarenlang in de wereld is gebeurd. De VS hebben het op mondiaal vlak moeilijk om hun oorlogsboodschap te verkopen en dat is dus de reden dat Biden onlangs naar Kiev is gereisd. Eigenlijk is er maar één land in de wereld dat ongelooflijk voordeel heeft bij deze oorlog en dat is de VS.”
Op welke manier?
“In de VS zijn het gouden tijden voor oliemaatschappijen en productiebedrijven van militair materiaal. Maar de rest van de wereld, inclusief Europa, lijdt onder de oorlog. Industrie, investeringen en innovatie gaan erop achteruit.
“Bovendien wegen de kosten van de oorlog voor Europa veel sterker door. De VS spenderen trouwens slechts een zeer klein percentage van hun defensiebudget aan deze oorlog, terwijl hun militaire opponenten veel zwaardere investeringen moeten doen. Dat telt mee. Daarom houden de VS een publieke campagne om de wereld te overtuigen om de VS te steunen zodat ze hun globale dominante rol kunnen behouden. Tot onvrede van verschillende landen die ondertussen hun eigen, ook financiële, overeenkomsten sluiten, om onafhankelijk van de VS te kunnen blijven opereren.
“Los van het feit dat de Russische invasie crimineel is, heeft het Kremlin ook een enorme stupiditeit begaan. Door hun invasie in Oekraïne heeft het Europa weer in handen van Washington geduwd. We beleven een sterke terugkeer naar de Koude Oorlog sinds de val van de Sovjet-Unie. Europa werd steeds meer een onafhankelijke macht op wereldvlak, maar nu is de wereldorde weer terug aan het kantelen in het voordeel van de VS.”
Wat met de rol van China? Volgens minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken overweegt China om wapens en munitie aan Rusland te leveren.
“Ik weet niet of China van plan is om Rusland militair te bevoorraden. Mocht dit gebeuren, dan is dit weer een stap verder op de escalatieladder. Vergeet hierbij ook niet dat in het Westen op een enkeling na haast iedereen spreekt over hoe de oorlog verder gezet kan worden. Dat is niet zo in de rest van de wereld. Daar wordt gesproken over hoe de oorlog stopgezet kan worden. De uitzondering in het Westen is de Franse president Emmanuel Macron. Hij is de enige die zegt dat we vroeg of laat moeten nadenken over een manier om uit de oorlog te geraken en hoe we tegemoet kunnen komen aan de veiligheidsbelangen van Rusland. Maar in het Westen wordt helaas niet echt naar die boodschap geluisterd.”
U volgt president Macron zijn redenering dat de enige manier om de oorlog te stoppen de weg van de onderhandeling is. En: vermijden dat Rusland vernederd wordt.
“Er moeten toegevingen gedaan worden. Is dit mogelijk? Jazeker, verschillende voorbeelden uit onze geschiedenis tonen dit aan. Zo niet zal Europa zwaar verwoest en gestraft worden.
“Laten we teruggaan naar 1815, toen er een ontmoeting plaatsvond met alle belangrijke Europese grootmachten om te proberen een veiligheidssysteem in Europa op poten te zetten. Op dat moment was er een grote agressor: Frankrijk. Cruciaal bij die onderhandelingen was dat Frankrijk erbij werd betrokken. Ze werden niet behandeld als een verslagen land en werden niet vernederd. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een eeuw van relatieve ongekende vrede naar Europese normen. Vergelijk dat met het Verdrag van Versailles, waar Duitsland nadat het verslagen was, werd vernederd en gestraft. Iedereen weet waartoe dit geleid heeft.
“De wereld heeft nood aan elementair gezond verstand. We weten allemaal dat we het op deze planeet niet gaan redden als de grootmachten niet tot een soort van overeenstemming komen. De uitdagingen die we tegenkomen zoals de vernietiging van ons klimaat, pandemieën, potentiële kernoorlogen... hebben allemaal internationale samenwerking nodig. Als de grootmachten hun middelen nu spenderen aan destructie en aan elkaar gewelddadig behandelen, dan is de kans op overleving van de mens zeer klein. Alleen is Macron blijkbaar een van de weinig westerse staatsmannen die hier iets zinnigs over zegt.”
Wat is er volgens u nu nodig om het conflict te beëindigen?
“Het is tijd om op zoek te gaan naar een einde van de oorlog voordat het nog erger wordt. Zolang we over tanks, F-16’s en andere wapens blijven praten, zal de situatie op het terrein verergeren. In de eerste plaats is Oekraïne het grootste slachtoffer van deze oorlog. Tienduizenden van zijn soldaten zijn al gesneuveld. Verschillende dorpen en steden zijn verwoest.
“Toch valt het op dat deze oorlog erg verschillend is van de Irak-oorlog bijvoorbeeld. Heb je ooit beelden gezien van iemand die Bagdad tijdens de oorlog bezocht had? Dat kon toen niet, want alles was vernield. President Biden kon Kiev gemakkelijk bezoeken. De stad heeft geleden, maar alles werkt er. Als de VS en de Britten naar de oorlog trekken, dan zien we dat ze alles in één keer verwoesten. Energie, communicatie, transport, bevoorrading, alles wat een stad overeind kan houden wordt in één keer vernield. Amerikaanse en Britse militairen waren bovendien erg verbaasd dat Poetin dit niet gedaan heeft. Poetin lijkt nu echter zijn methode te wijzigen. Hoe langer de oorlog duurt, hoe erger de situatie wordt en hoe meer doden er zullen vallen. En mocht Rusland een oorlog in VS-stijl voeren, wordt de situatie nog veel erger.
“In de VS hopen of verwachten de meeste burgers dat Oekraïne er op een of andere manier in zal slagen om de oorlog te winnen. Maar zoals ik al eerder zei: haast niemand in de wereld gelooft dit. Maar stel je voor dat Oekraïne toch wint, en Rusland verslagen wordt: zal Poetin dan stilletjes zijn rugzak pakken en naar huis trekken? Zal hij op dat moment niet de wapens bovenhalen waarvan iedereen weet dat hij ze heeft? Zal hij dan niet in één keer Oekraïne totaal verwoesten? Het is een ongelooflijke gok die het Westen neemt. Je kan je afvragen of onderhandelen nog mogelijk is, maar zolang deze weg niet geprobeerd wordt, weet je dit niet. Er liggen nog voorstellen op tafel. In wetenschappelijke tijdschriften vind je voorstellen van politieke analisten over welke stappen mogelijk zouden zijn om toenadering tot elkaar te zoeken.”
Volgens het Kremlin zijn vredesonderhandelingen uitgesloten als Oekraïne Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson niet erkent. Hoe start je die onderhandelingen dan?
“Je kan dat nooit als startpositie nemen. Oekraïne vindt immers dat Russische troepen zich volledig moeten terugtrekken uit deze regio’s. Om onderhandelingen diplomatisch te laten verlopen probeer je op zoek te gaan naar gemeenschappelijke belangen. Hoe klein ook. Je moet op zoek gaan naar manieren om spanningen te verminderen. Dit kan door kleine lokale staakt-het-vurens, een internationaal georganiseerd referendum... Zowel Rusland als Oekraïne zal verlies lijden, ongeacht wat de uitkomst van de oorlog is. Het woord overwinning betekent hier niets. Bovendien hebben we het tot nu toe nog niet gehad over de grootste verliezer van deze oorlog.”
En dat is?
“Onze planeet. De oorlog heeft de al zeer beperkte maatregelen van landen tegen de opwarming van de aarde tenietgedaan. Energiebedrijven openen nieuwe velden voor exploratie, vooral in aardgasontginning. Ze breiden hun investeringen voor de komende dertig jaar uit, waardoor we onze planeet alleen nog maar verder zullen verwoesten. Zolang de oorlog verder duurt, zullen landen op zoek gaan naar eigen energiebevoorrading en zal energie verder verspild worden aan de oorlogsindustrie. Pure waanzin. We hebben misschien nog enkele decennia om onszelf te beschermen tegen klimaatschade, maar in plaats daarvan investeren we in oorlog en werken we onze zelfdestructie zo verder in de hand. Dat is suïcidaal.”
De Amerikaanse viersterrengeneraal Michael Minihan voorspelt een oorlog tussen de VS en China in 2025. Het Pentagon distantieert zich van die uitspraak, maar hoe kijkt u naar de stijgende spanning tussen de VS en China?
“Een oorlog tussen de VS en China betekent het einde van menselijke ontwikkeling op aarde. Er is tegenwoordig veel casual talk over nucleaire oorlogen. Dat komt niet van het Pentagon of de militaire diensten. Zij weten wat dit betekent. Zelfs een nucleaire oorlog tussen kleinere landen is verwoestend voor de wereld, maar tussen grootmachten betekent het het einde van de mensheid. Iedereen die iets afweet van kernoorlogen begrijpt dat. Het klopt wel dat de VS zeer provocerende handelingen naar China toe stellen. China zelf is zeker ook niet heilig, verre van. Maar de VS zijn erger.”
Hoezo?
“Het officiële beleid van Biden ten aanzien van China is om China te omsingelen met een ring van satellietstaten met bondgenoten zoals Zuid-Korea, Japan, Guam en Australië. Al deze landen worden bewapend met geavanceerde precisiewapens, die maar één doel hebben: China verwoesten. Op de VS-basis van Guam zijn ze recent nucleaire B-52-bommenwerpers aan het accepteren. Dit zijn de meest vernietigende wapens met uitzondering van de intercontinentale ballistische raketten. Ook Australië heeft recent toegelaten om permanent Amerikaanse B-52- bommenwerpers te stationeren in het noordwesten, in de buurt van China. En ondertussen voeren de VS een economische oorlog met China, waardoor ze hopen om de technologische vooruitgang te kunnen stoppen.
“Mocht er een militair conflict over Taiwan ontstaan tussen de VS en China, dan erkennen bijna alle militaire analisten dat China dit conflict gemakkelijk kan winnen. De VS kunnen daar immers enkel via langeafstandsoperaties oorlog voeren. De VS op hun beurt zullen China echter nooit laten winnen, waardoor de kans bestaat dat ze uiteindelijk naar nucleaire wapens zullen grijpen. Al deze stappen zijn dus roekeloos en provocerend. En dat op een moment waarop China en de VS eigenlijk zouden moeten samenwerken, mochten we nog enige hoop koesteren om de overweldigende problemen van klimaatdestructie en andere bedreigingen zoals nieuwe pandemieën de baas te kunnen.”